Ne Kadar Medikal Radyasyon Alıyorum?

Tıpta tanı amaçlı kullanılan bir çok radyasyon kaynağından oluşan doz, yaşadığımız çevredeki faktörlerden yayılan “doğal radyasyon”dan ya daha düşük ya da benzer değerler vermektedir. Bu yazımızda ne kadar medikal radyasyon aldığımız sorunsalına cevap vermeye çalışacağız.

Örnek vermek gerekirse; 2008 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde her birey, çevresel kaynaklardan yıl içinde yaklaşık 3.0 miliSievert (mSv) (uluslararası radyasyon ölçüm birimi) radyasyon almaktayken, günümüzde bu değer 6.2 mSv/yıl olmuştur. Ancak bu miktarın bile insan sağlığına herhangi bir zararı olmadığı belirtilmiştir¹. Türkiye Atom Enerjisi Kurumu kaynaklarına göre, doğal radyasyon seviyeleri ülkemiz için de farklılık göstermektedir (Ankara 0.44 mSv/yıl, Çanakkale 1.23 mSv/yıl gibi). Aynı kaynakta bu oranın dünya ortalaması ise 2.8 mSv/yıl olarak belirtilmiştir². IRC (Uluslararası Radyasyondan Korunma Komisyonu) radyasyonla ilgili bir alanda çalışanların yıllık alabilecekleri maksimum dozu 20 mSv (50 mSv/yıl’a kadar tolerans gösterilmektedir) olarak sınırlandırmıştır³. Bununla birlikte FDA (Amerikan Gıda ve Sağlık İdaresi) diş hekimleri için yıllık dozun maksimum 50 mSv olması gerektiği hükmüne varmıştır⁴.

Yapılan araştırmalar; dijital radyografinin, konvansiyonel (filmle) çekilen röntgenlerde oluşan dozlardan %80 daha düşük değerde radyasyon oluşumuna fayda sağlamakta olduğunu göstermiştir⁵.

Amerikan Kadın Doğum Uzmanları ve Jinekolojistleri Koleji Komitesi, 2015 yılında yayınladıkları komite kararında: “Hamilelerin; karın ve tiroid bölgelerinin korunması şartı ile, tanı amaçlı diş röntgeni çektirmeleri uygundur” açıklamasında bulunmuşlardır⁶.

Çocuklarda diş röntgeni sebepli oluşan radyasyonun kanser riski oluşturduğuna dair bir çalışma yoktur. Yine de yetişkinlere oranla radyasyona daha hassas olmaları sebepli gereksiz röntgen çekilmesinden uzak durulması önerilmektedir⁴.

Tüm bilgiler ışığında söylenebilir ki; diş problemlerinin tanısında kullanılan x-ışınları, yukarıda bahsi geçen limitlerden oldukça uzak değerlerde radyasyon yaymaktadır. Bu bakımdan tıpta tanı amaçlı kullanılan medikal radyasyon insan sağlığı için güvenli değerlerdedir diyebiliriz. Ancak mümkün olduğunca gereksiz radyasyondan uzak durulması gerektiğinin de altı çizilmiştir (ALARA prensibi⁴). Konu hakkında bilgi sahibi olan diş hekiminizin tavsiyelerine ve direktiflerine uyulması önem taşımaktadır⁷. Dolayısıyla röntgen çekilip çekilmemesi gerektiğinin kararını başkalarına bırakmamalı ya da bunun kararını kendiniz vermeye çalışmamalısınız. Bütün bunların dışında bir dip not olarak belirtilmek gerekirse; MR (Magnetic Resonance Imaging) ve Ultrason ile yapılan tetkiklerde iyonize radyasyon kullanılmamamaktadır. Aşağıdaki tabloda ise; tipik olarak tanıda kullanılan x ışını, girişimsel ve nükleer tıpta kullanılan bazı uygulamalarda oluşan efektif radyasyon dozları mSv cinsinden verilmiştir.

Tanı amaçlı çekilen röntgenlerden alınan tipik efektif radyasyon miktarları (bir seferlik ışınlama)⁸

Dijital radyografi; yukarıda belirtilen dozlardan %80 daha düşük değerde radyasyon oluşumuna fayda sağlamaktadır⁵, yani bir diş röntgeni 0.001 mSv değerinde radyasyon vermektedir.

Kaynaklar:

¹ https://www.nrc.gov/about-nrc/radiation/around-us/doses-daily-lives.html

² http://www.taek.gov.tr/ogrenci/r05.htm

³ https://www.nrc.gov/about-nrc/radiation/health-effects/info.html

⁴ http://www.fda.gov/downloads/Radiation-EmittingProducts/RadiationEmittingProductsandProcedures/MedicalImaging/MedicalX-Rays/UCM329746.pdf

⁵ Shah N, Bansal N, Logani A. Recent advances in imaging technologies in dentistry. World J Radiol. 2014 Oct 28; 6(10): 794–807. Published online 2014 Oct 28. doi: 10.4329/wjr.v6.i10.794

⁶ http://www.ada.org/en/member-center/oral-health-topics/x-rays

⁷ http://www.ada.org/~/media/ADA/Publications/Files/for_the_dental_patient_sept_2011.pdf?la=en

⁸ Mettler FA Jr, Huda W, Yoshizumi TT, Mahesh M. Effective doses in radiology and diagnostic nuclear medicine: a catalog. Radiology. 2008 Jul;248(1):254-63. doi: 10.1148/radiol.2481071451